Zbiorniki zaporowe

Zbiorniki typu nizinnego (niepstrągowe) mają największe znaczenie, zarówno ze względu na rozmiary, jak i na produktywność. Z punktu widzenia gospodarki stanowią nie w pełni doceniane zasoby ryb, głównie karpiowatych i praktycznie wszystkich gatunków drapieżnych. Produktywność zbiorników nizinnych, dzięki bardziej korzystnym warunkom klimatycznym i terenowym, a także zróżnicowanemu rybostanowi, jest stosunkowo ustabilizowana i waha się w granicach 50-100 (czasami więcej) kg/ha. To znaczne zróżnicowanie zależy od specyfiki zbiornika i od sposobu oraz intensywności hodowlanego użytkowania (zarybianie, intensywność eksploatacji itd.). Ogólnie przyjmuje się, że mniejsze i płytsze zbiorniki są bardziej żyzne niż te rozleglejsze i głębokie. I tak np. roczne połowy w większych zbiornikach zaporowych w Słowacji nie przekraczają 10-20 kg/ha (Zbiornik Orawski), natomiast mniejsze zbiorniki (np. Mótova o wymiarach około 50-60 ha) są odławiane w ilości powyżej 100-120 kg ryb z hektara. Różnice te mogą mieć źródło także w zróżnicowanym zainteresowaniu wędkarzy, ale zasadnicze znaczenie ma charakter prowadzonej gospodarki.

Decydującym czynnikiem, który może uwarunkować wartość hodowlaną zbiornika zaporowego na długi czas, jest – obok składu gatunkowego i procentowego udziału poszczególnych gatunków w macierzystym cieku – także pierwsze zarybienie (rolę odgrywają tu: masa, skład gatunkowy, wiek narybku i pora zarybiania). Rdzenny rybostan cieku pod względem składu gatunkowego jest bardzo zróżnicowany i obejmuje większość grup ekologicznych ryb. Można spodziewać się także rozwoju pozostałych ryb karpiowatych: płoci, wzdręgi, uklei itp. Sprawdzanie się tu także typowych ryb reofilnych: świnki, certy, niekiedy też klenia i brzany, w praktyce często spotykane, świadczy o tym, że zdolności adaptacyjne ryb są większe niż jesteśmy skłonni przypuszczać.

Zasadnicza zmiana reżimu wodnego, jaka następuje w jeziorze zaporowym w porównaniu z pierwotnym ciekiem pociąga za sobą przekształcenie gatunkowego, a także ilościowego, składu obsady. Proces zmian można scharakteryzować za pomocą pewnych ogólnych reguł. Pierwsza z nich dotyczy tego, że w nowej przestrzeni nie sprawdzają się ryby rozmnażające się w wodach płynących, ich liczebność ma tendencję spadkową. Z drugiej strony w nowej sytuacji w pełni zaadaptują się gatunki składające ikrę na roślinach; nowa przestrzeń bardzo im odpowiada – zarówno ze względu na dobre warunki do naturalnego tarła, jak również poprzez stwarzanie świetnego środowiska dla rozwoju narybku (duża powierzchnia), a w końcu także na skutek zwiększenia się zasobów pokarmowych. Ta grupa ryb może się w pełni rozwinąć i w stosunkowo krótkim czasie określić charakter rybostanu.

Dalszą prawidłowością, która dotychczas sprawdziła się w odniesieniu do wszystkich słowackich zbiorników zaporowych typu nizinnego, jest okresowość masowego rozwoju niektórych gatunków ryb. W pierwszych latach funkcjonowania zbiornika w jego płytszych, zarośniętych, przybrzeżnych partiach masowo rozmnażają się niektóre gatunki, wśród nich szczupak i okoń. Bardzo korzystna sytuacja zachodzi wówczas, gdy w zbiorniku zmagazynowana zostanie maksymalna ilość wody na dłuższy okres; woda zalewa coraz to nowe części brzegu. Zalane powierzchnie stwarzają warunki do złożenia ikry przez liczne gatunki ryb, a ponadto dostarczają naturalnego pokarmu, który powstaje dzięki dostatkowi łatwo się mineralizującej masy organicznej. W pierwszych 4-6, a czasem i w następnych latach (przykładem Zbiornik Orawski), kształtowanie się rybostanu odbywa się pod znakiem szczupaka i okonia. Sandacz bowiem dochodzi do głosu wolniej.