KRAINA PSTRĄGA
Zalicza się do niej potoki i rzeki lub ich odcinki o szybkim prądzie, wodzie czystej, zimnej i dobrze natlenionej. Dno jest twarde i ruchome — żwirowate i kamieniste, tylko miejscami piaszczyste. Charakterystyczną cechą jest brak wyższej roślinności wodnej. W cyklu rocznym zachodzą stosunkowo niewielkie zmiany termiczne. W zimie rzeki te nie zamarzają. Do krainy tej mogą należeć zarówno górskie źródłowe odcinki rzek, jak i ich nizinne partie. W środowisku takim bytują ryby prądolubne, będące dobrymi pływakami. Gatunkiem przewodnim tej krainy jest pstrąg potokowy. Mogą wraz z nim występować: pstrąg źródlany, pstrąg tęczowy, śliz, głowacz, strzebla potokowa, miętus. W okresie rozrodu docierają tu na tarło łosoś i troć wędrowna lub jeziorowa. Trafiają się też nieliczne lipienie. W większych ciekach tej krainy może występować głowacica.
KRAINA LIPIENIA
Należą tu wody o szybkim przepływie, jednak z mniejszą liczbą wodospadów i szypotów niż w krainie pstrąga. Dno również twarde — żwirowate z frakcjami kamienistymi i piaszczystymi, odznaczające się jednak większą stabilnością podłoża. Przy brzegach, jak też w samym korycie pojawia się gdzieniegdzie wyższa roślinność wodna. Cieki te zamarzają tylko wyjątkowo w czasie ostrych zim, przy czym pokrywa lodowa utrzymuje się krótko. W krainie tej gatunkiem przewodnim jest lipień. Spotyka się tu również pojedyncze pstrągi. Obok tych gatunków pojawiają się prądolubne ryby z rodziny karpiowatych, jak: jelec, kleń, brzanka, świnka, ukleja, piekielnica, kiełb, a także ryby drapieżne — okoń i szczupak. W przybrzeżnych kryjówkach przebywa miętus i sporadycznie węgorz.
Kraina lipienia występuje nie we wszystkich rzekach. Jest dosyć rzadka, w województwie olsztyńskim nie spotyka się jej wcale.
KRAINA BRZANY
Należą do niej zwykle środkowe partie większych rzek. Dno piaszczyste, miejscami żwirowate lub nawet kamieniste. Prąd wody jeszcze znaczny, głębokość duża. Zarówno w partii głównego nurtu, jak przy brzegach może występować pasowo lub kępami podwodna roślinność naczyniowa. Woda czysta, dobrze natleniona, o temperaturze znacznie różniącej się w poszczególnych porach roku. W zimie środkowa i dolna partia tej krainy zawsze pokrywają się lodem. Dominującym gatunkiem jest brzana. Poza nią żyje tu wiele gatunków ryb: kleń, jelec, jaź, płoć, ukleja, kiełb, boleń, certa, okoń, szczupak. Może tu występować też węgorz i miętus.
KRAINA LESZCZA
Są to zazwyczaj dolne odcinki biegu rzek, głębokie, o wolnym prądzie i ciepłej wodzie. Dno stanowi drobnoziarnisty piasek, miejscami wespół z mułem. Obniża się przezroczystość wody, następuje silny rozwój roślinności wodnej, zarówno zanurzonej, jak i wynurzonej. W cyklu rocznym obserwuje się duże wahania temperatury — w zimie powierzchnia rzeki jest zawsze ścięta lodem. Poza leszczem żyje tu wiele gatunków wymienionych w krainie brzany oraz sum, sandacz, krąp, lin, sumik karłowaty i nawet karaś.
W krainie leszcza może występować podkraina karasia. Spotyka się ją głównie w starorzeczyskach i łachach, silnie zamulonych i wypłyconych, masowo porośniętych roślinnością wodną. W środowisku tym, ze względu na słabe warunki tlenowe, mogą przebywać głównie karaś i lin.
Nie we wszystkich rzekach występują wszystkie krainy rybne, w dodatku w klasycznej kolejności. Częściej zdarza się, że w danym cieku brak jednej albo kilku krain lub też rzeka na całej swojej długości stanowi tylko jedną krainę (np. Pasłęka i Banówka są wyłącznie krainą pstrąga). Może się również zdarzyć, że poszczególne krainy będą występować w odmiennej kolejności. Dotyczy to szczególnie rzek przepływających przez jeziora (np. Marózka). Warto również wspomnieć, że w praktyce nie ma możliwości określenia ścisłej granicy pomiędzy jedną krainą a drugą, gdyż zmiany zachodzą zwykle na znacznej przestrzeni i mają charakter raczej mozaikowy.
