Brzana – Barbus barbus L.
Ciało wydłużone, obłe, w tułowiu grube. Głowa wydłużona — stożkowata. Pysk dolny, otoczony grubymi, mięsistymi wargami. Dolna warga trójdzielna, na górnej znajdują się dwie pary wąsików. Łuski stosunkowo nieduże, mocno osadzone. Czwarty promień płetwy grzbietowej mocno zgrubiały, na tylnej krawędzi grubo piłkowany. Płetwa grzbietowa wcięta; odbytowa zaokrąglona i wysoka, ogonowa głęboko wcięta — widełkowata.
Ubarwienie ciała oliwkowoszare, grzbiet ciemniejszy, brzuch i gardło mleczne. Płetwa grzbietowa szarozielona, pozostałe żółto-pomarańczowe.
Brzana jest rybą typowo rzeczną, przystosowaną do przebywania w nurcie wody. Jej siedliskiem jest środkowy bieg rzek, których dno jest piaszczysto-żwirowe lub miejscami nawet żwirowato-kamieniste. Odcinki zamieszkałe przez tę rybę charakteryzują się specyficznymi warunkami fizyko-chemicznymi, noszą w nomenklaturze rybackiej nazwę krainy brzany. Brzana przebywa najczęściej w niewielkich stadach, dopiero na zimowiskach grupując się w wielkie ławice. Jest wspaniałym pływakiem, często odbywa dalekie wędrówki.
Jest rybą długowieczną, żyje ponad 20 lat i osiąga duże rozmiary. Najczęściej łowione są osobniki wagi od 0,5 do 2 kg, dość często trafiają się kilkukilogramowe, a sporadycznie nawet do 15 kg. Brzany rosną wolno — ciężar 1,5 kg uzyskują (np. w Wiśle koło Krakowa) w 12—13 roku życia.
Brzana odżywia się organizmami fauny dennej, nie gardzi odpadkami z kanałów ściekowych. Większe osobniki przejawiają czasem skłonności drapieżnicze, łowiąc małe rybki — najczęściej kiełbie.
Tarło odbywa w maju i czerwcu. Wymiar ochronny 30 cm, okresu ochronnego nie ma.
W województwie olsztyńskim brzana występuje w środkowych biegach Drwęcy, Łyny, Pasłęki oraz w środkowych dopływach Drwęcy: Wli i Iławce. Najliczniej występuje w rzece Łynie, poniżej Dobrego Miasta, aż do granicy państwowej. Na tych terenach brzana nie jest eksploatowana przemysłowo, lecz tylko łowiona na wędkę. Ze względu na stale pogarszające się (wskutek zanieczyszczeń) warunki środowiskowe rzek województwa olsztyńskiego liczebność brzany szybko zmniejsza się.
Brzana jest rybą bardzo cenioną przez wędkarzy. Zaliczana jest do najsilniejszych ryb. Zahaczona, stawia mocny opór, przy holu często zrywa żyłkę (piłkowaną krawędzią promienia w płetwie grzbietowej).
Do połowu należy używać mocnego sprzętu, dużych haczyków (nr 2—3) o bardzo ostrym grocie. Na przynętę stosuje się rosówki, białe robaczki, larwy chruścików, pijawki, żółty ser, groch, ślimaki. Duże sztuki biorą czasem na małego „żywczyka”. Najlepszy okres połowu: wrzesień — październik, w porze wczesnorannej i wieczornej. W ciepłe dni brzany zdradzają miejsce swego pobytu głośnym spławianiem się. Ikra brzany w czasie dojrzewania i w okresie tarła wykazuje właściwości trujące.
