Szczupak — Esox lucius L.
Ciało wydłużone, nieco bocznie spłaszczone o kształcie strzałowa-tym. Głowa duża z wielką paszczą podobną do dziobu kaczki. Szczęka dolna dłuższa od górnej. Pysk i jama gębowa — łącznie z językiem — silnie uzębione. Płetwa grzbietowa daleko odsunięta ku tyłowi ciała. Łuska drobna, mocno osadzona; częściowo pokrywa też głowę. Ubarwienie dość zmienne zależnie od środowiska, w którym szczupak przebywa. Ciało szarożółte, zielonkawe lub brunatne z mniej lub bardziej zaznaczającymi się plamami i pasami brunatnooliwkowymi. Płetwy grzbietowa, ogonowa i odbytowa żółtawoczerwonawe, płetwy parzyste — czerwonawe. Brzuch mlecznobiały.
Szczupak jest rybą bardzo rozpowszechnioną, bytuje w rzekach i potokach o różnej szybkości prądu wody, w jeziorach, stawach, gliniankach, zalewach. Przebywa głównie w przybrzeżnej partii, choć większe osobniki trafiają się również na otwartym plosie. Lubi kryć się wśród podwodnej roślinności, ma duże wymagania co do czystości i natlenienia wody. Jest rybą ciepłolubną, unika wód zimnych i bardzo głębokich. Brak go również zazwyczaj w kwaśnych jeziorkach humusowych.
Szczupak należy do ryb długowiecznych — żyje ponad 20 lat. Jednak opowiadania o złowieniu znakowanych jakoby osobników w wieku powyżej 100 lat należy zaliczyć do legend.
Szczupak uzyskuje znaczne rozmiary — długość około 150 cm i ciężar 25—30 kg. Sporadycznie notowano egzemplarze dwumetrowe o ciężarze ponad 35 kg. Gatunek ten rośnie szybko — już w trzecim roku życia osiąga ciężar 1 kg, a w piątym go podwaja.
Szczupak jest typowym drapieżcą. Tylko w pierwszych tygodniach życia odżywia się planktonem i drobną fauną wodną, potem zjada głównie ryby, żaby, raki, zaś bardzo wyrośnięte sztuki rzucają się nawet na drobne ssaki i ptactwo wodne. Bardzo silny jest u szczupaków kanibalizm, szczególnie w pierwszym roku życia łupem drapieżcy padają wówczas osobniki prawie tak duże jak on sam. Dość często „uczta” taka kończy się śmiercią obu ryb, bowiem zjadający dławi się zjadanym.
Wśród szczupaków wyróżnić można formy, różniące się między sobą pokrojem ciała. Najczęściej spotykane są wydłużone i umiarkowanie wysokie, rzadziej o tułowiu znacznie skróconym i dużo wyższym. Ta druga forma odznacza się bardzo dużą głową. Stosunkowo licznie występuje ona w jeziorach Tałtach Ryńskich i Mamrach Północnych.
Okres rozrodu uzależniony jest od środowiska. W płytkich jeziorach tarło rozpoczyna się już w marcu; w głębokich i zimnych często dopiero w maju. W czasie tarła szczupaki tracą swą dotychczasową ostrożność, wypływają na płycizny i często stają się tam łupem kłusowników. Wymiar ochronny szczupaka wynosi 30 cm; w połowach wędkarskich 40 cm.
Na Warmii i Mazurach szczupak jest rybą bardzo powszechną i popularną. Bytuje we wszystkich jeziorach i rzekach. W rzekach jednak — na skutek regulacji i wciąż wzrastającego zanieczyszczenia — pogłowie jego szybko maleje.
W racjonalnej gospodarce rybackiej ceni się ten gatunek i popiera, ale tylko do granic ciężaru osobniczego 1—1,5 kg. Większe sztuki przynoszą więcej szkody niż korzyści i dlatego powinny być ze zbiornika w miarę możliwości usuwane. Szczególnie niepożądany jest duży szczupak w jeziorach, w których prowadzi się intensyfikację hodowli karpia.
Dla wędkarza szczupak jest rybą zawsze bardzo cenną, poszukiwaną. Z tego też względu PZW co roku wprowadza do dzierżawionych przez siebie wód każdą możliwą do uzyskania ilość materiału zarybieniowego tego gatunku.
Wędkarski połów szczupaka odbywa się na „żywca” i spinning. Sprzęt powinien być mocny, gdyż zawsze można spodziewać się wyrośniętego osobnika. Najlepsze połowy przypadają na okres wkrótce po tarle — od połowy maja do połowy czerwca — oraz jesienią we wrześniu i październiku. Szczupak żeruje tylko w ciągu dnia. Nigdy nie goni długo swojej ofiary, gdy nie złapie jej w pierwszym skoku — odpływa.
