Układ trawienny ryb spokojnego żeru i ryb drapieżnych (z rozwiniętym żołądkiem)
A – karp;
1 – przełyk,
2 —jelito
B —szczupak;
1 — przełyk,
2 -żołądek,
3 — jelito środkowe,
4 — jelito cienkie
C – pstrąg;
1 — przełyk,
2 -żołądek,
3 – wyrostki pyloryczne,
4 – jelito
• Budowa układu pokarmowego ryb uzależniona jest od sposobu odżywiania. Przykładowo, układ pokarmowy szczupaka rozpoczyna się szeroko rozciętym otworem gębowym (zdolność do przyjmowania dużej objętościowo zdobyczy). Paszcza uzbrojona jest w ostre i liczne zęby ułatwiające przesuwanie pokarmu do potężnego przełyku. Przełyk zakończony jest bardzo pofałdowanym żołądkiem, który może rozciągać się do ogromnych rozmiarów. Dalej jest krótkie jelito uchodzące przy płetwie odbytowej.
Ryby niedrapieżne (żywiące się drobnym pokarmem) nabierają pożywienie do paszczy razem z wodą. Płyn przepuszczany jest przez jamę gębową, gdzie pozostają tylko potrzebne rybie składniki. Zbędna woda wydalana jest przez skrzela na zewnątrz. W gardzieli ryb karpiowatych znajdują się tzw. zęby gardłowe, którymi miażdży się grubszy pokarm. Ryby spokojnego żeru nie mają żołądka, jego funkcję spełnia stosunkowo długie jelito (karp ma je 2-3 krotnie dłuższe od długości ciała). Ryby nie mają gruczołów ślinowych, ponieważ ich pokarm jest wystarczająco nawilżony. Do narządów układu pokarmowego należy też wątroba z woreczkiem żółciowym oraz trzustka. Ryby drapieżne mają poza tym jeszcze tzw. wyrostki odźwiernikowe (pyloryczne), których funkcją jest produkowanie soków żołądkowych oraz zwiększanie powierzchni chłonnej narządów trawiennych.
To, czy ryba danego gatunku przyjmuje pokarm, czy nie zależy także od jej wieku i temperatury wody. Na przykład dorosły karp z reguły przestaje interesować się pożywieniem, gdy temperatura spada do 8-9 °C, młody karp je jeszcze przy 5-6 °C, a ryby drapieżne nawet przy ok. 4 °C. Z kolei pstrąg przestaje przyjmować pokarm w wodzie o temperaturze wyższej niż 18-20 °C, jednak wpływ ma tu także zawartość tlenu. Ciepłota wody warunkuje również tempo trawienia (szybsze w ciepłej, wolniejsze w zimnej wodzie).
• Ryby są zwierzętami rozdzielnopłciowymi (samce i samice). Zdarza się wśród nich także hermafrodytyzm (ten sam osobnik ma rozwinięte narządy męskie i żeńskie), jest to jednak zjawisko chorobliwe, a ryby dwupłciowe są niepłodne. Z zewnątrz płeć można rozpoznać dopiero u osobników dojrzałych. Była już mowa o barwach godowych (u pstrąga, różanki i in.) oraz wysypce perłowej (leszcz, świnka, płoć i in.). Cechą różniącą płcie może być także ukształtowanie pyska. Dobrze ilustruje to przykład dorosłych pstrągów albo łososi: samce mają żuchwę hakowato wygiętą ku górze, przy czym w stosunku do szczęki górnej jest ona wysunięta. U większości gatunków płeć można rozpoznać dopiero na krótko przed okresem tarła po objętości brzucha, u samic zawsze większego i grubszego. Niekiedy, np. suma czy sandacza, brzuchy samicy i samca są różnie ubarwione. Płeć lina stosunkowo łatwo jest rozpoznać przyglądając się płetwom parzystym – samce mają je znacznie większe.
