Podstawy anatomii, morfologii i fizjologii ryb

• W okresie tarła na ciele samców wielu gatunków ryb (karp, brzana, leszcz, świnka, strzebla potokowa, płoć, wzdręga i in.) pojawiają się osobliwe wyrostki skórne, zwłaszcza na głowie i części grzbietowej, u samców niektórych gatunków także na płetwach. Jest to tak zwana wysypka perłowa, która czyni ciało samca w czasie tarła bardziej szorstkim, dzięki czemu łatwiej jest drażnić ikrzycę. Po zakończeniu okresu tarła wyrostki te stopniowo znikają.

• Skóra ryb łatwo się regeneruje. Zranione miejsce wypełnia się mętną białkową cieczą, która tężeje i szybko zabliźnia ranę (można zaobserwować blizny po wrzodach, ranach itp.)

Podstawowe typy łusek:
a) cykloidalna (karpiowate, łososiowate)
b) ktenoidalna (okoniowate)
c) ganoidalna (jesiotrowate)

• Łuski są ważnym produktem skóry właściwej. U ryb wód środkowoeuropejskich wyróżniamy dwa typy łusek:

– koliste (cykloidalne) – łuski o gładkich krawędziach, różnego kształtu (okrągłe, elipsowate, nieregularne) i wielkości, typowe dla, między innymi, ryb karpiowatych, łososiowatych;

– grzebykowate (ktenoidalne) – tylna krawędź tych łusek jest ząbkowana, występują np. u ryb okoniowatych.

Wylęg ryb jest bezłuski: zaczynają one rosnąć po pewnym czasie (u płoci np. po 30 dniach, u węgorza dopiero po ukończeniu trzeciego roku życia). Liczbę łusek ma ryba stałą, a więc wraz z powiększaniem się rozmiarów ciała zwiększają się i łuski. Im szybciej ryba rośnie, tym wyraźniejsze są na łuskach pierścienie sklerytów (są rzadziej rozmieszczone, oddalone od siebie), przy wolniejszym wzroście pierścienie te układają się ciasno przy sobie. Według pierścieni rocznych można określić wiek i tempo wzrostu ryby: łuskę należy oczyścić ze śluzu (np. szczoteczką) i oglądać pod światło

– jasne pierścienie oznaczają letni przyrost, ciemne kręgi powstały zimą; mniejsze łuski trzeba obserwować przez lupę lub pod mikroskopem. (Wiek ryby można stwierdzić także według wzrostu kości — według kości żebrowej, kręgów, twardego promienia płetwy, kamyczków błędnikowych tzw. otolitów). Ponieważ łuska rośnie wraz z całym ciałem, można według pierścieni na niej wyliczyć także długość ryby w poprzednich latach.

Łuski szybko się regenerują, co oznacza, że w krótkim czasie po utracie jakiejś łuski tworzy się na jej miejscu nowa, która początkowo rośnie bardzo szybko, stąd jej struktura jest nieprawidłowa. Łuski, żeby nie przeszkadzały przy ruchu, są uporządkowane w regularne rzędy (na ogół dachówkowato); wewnątrz ciała odpowiadają im układem wiązki mięśni i kręgi.